Ben ik te jong voor een Passende Studiekeuze?

In Nederland maken jongeren al op jonge leeftijd een beslissing voor hun toekomst: een studiekeuze. Voordat de studiekeuze in zicht komt moeten scholieren hun vakkenpakket (profielkeuze) samenstellen.

Maar hoe maak je op jonge leeftijd de juiste profielkeuze/studiekeuze als je nog niet in staat bent om toekomstige beslissingen te maken?

Het puberbrein en toekomstbeslissingen

Bij de profielkeuze kijk je al welke studierichting je eventueel op gaat. Dit omdat sommige studies bepaalde vakken eisen. Op jonge leeftijd is het maken van studie gerelateerde keuzes nog een hele klus. Het puberbrein is nog niet in staat om toekomstige beslissingen te nemen. Dit is te lezen in diverse onderzoeken en boeken:

“Tijdens de periode van de adolescentie worden vragen over het zelfbeeld steeds belangrijker. Niet alleen willen adolescenten meer nadenken over zichzelf en hun toekomst, ze worden hiertoe ook gedwongen. Gedurende de middelbare schooltijd worden ze geconfronteerd met allerlei keuzes, zoals de profielkeuze die gevolgen heeft voor hun latere loopbaan. Die keuze hangt ook weer samen met de mate waarin ze zichzelf (willen) inzetten voor school. Vragen over de toekomst leiden onvermijdelijk tot vragen over wie je bent, hoe je over jezelf denkt en hoeveel zelfvertrouwen je hebt.

De optelsom van deze factoren leidt tot de ontwikkeling van een identiteit: het gevoel van wie je bent, waar je vandaan komt en waar je naartoe wilt. Omdat het te simplistisch is te veronderstellen dat een 14-jarige keuzes over zijn toekomst al op een ‘volwassen’ manier kan maken, is het van wezenlijk belang dat jongeren niet op die leeftijd een nu-of-nooit beslissing hoeven te maken, maar dat zulke keuzes op verschillende momenten in de adolescentie kunnen maken”.

Dit stuk tekst is afkomstig uit het boek Het sociale brein van de puber door Eveline Crone. Ook hier wordt vermeld dat er nog veel niet duidelijk is van je identiteit in de pubertijd. Want wie ben je eigenlijk als puber?

Met dit stuk tekst in het achterhoofd, is het dan een optie om op latere leeftijd pas een profielkeuze te maken en na te gaan denken over je toekomst?

Studiekeuzebegeleider Arnold Heijblom merkt dat er inderdaad veel gesproken wordt over de jonge leeftijd waarop keuzes in het onderwijs gemaakt moeten worden:

“Het probleem ken ik heel goed. De kern van het probleem ligt in mijn ogen niet in de leeftijd maar wel in het type keuze dat op een bepaalde jonge leeftijd al gemaakt moet worden.”

Zo is er ook de profielkeuze die door iedere scholier gemaakt moet worden. De vraag die dan speelt is: ‘Welke vervolg mogelijkheden biedt elk vakkenpakket toegang tot?’ Arnold vertelt: “Deze vraag is lastig als je nog weinig zicht hebt op wat je later wil gaan doen. Als ik mij richt op havo waren er vroeger eigenlijk maar twee hoofdkeuzes: talenkant of exacte-vakken-kant. Pas in een later jaar kon men specifieke vakken laten vallen. Nu zijn er vaak al vier hoofdkeuzes.

Je zou kunnen zeggen dat vroeger de opzet van het onderwijs was: breed beginnen en later verfijnen. Nu moeten er al veel gedetailleerder keuzes gemaakt worden in het begin. Met het breed beginnen bestond het voordeel dat elke leerling in ieder geval aan veel verschillende vakken kon “snuffelen” en kon ontdekken of hij of zij er wat mee had en of er aanleg was om het te leren. Zo ontstond bij wijze van spreken vanzelf een beeld van waarmee iemand verder zou kunnen.”

Studiekeuzebegeleider Loth van Veen vertelt over het Nederlandse onderwijssysteem en de vele keuzes die door jongeren gemaakt moeten worden:

“Op jonge leeftijd maken jongeren al keuzes die van grote invloed kunnen zijn op het verloop van hun verdere carrière: keuze voor het niveau (vmbo, havo, vwo), profielkeuze en studiekeuze. Het is de vraag of jongeren op jonge leeftijd al in staat zijn dergelijke beslissingen te nemen.”

Invloed profielkeuze op studiekeuze

De verkeerde profielkeuze heeft invloed op de toekomstige studiekeuze. Studiekeuzebegeleider Loth vertelt: “De profielkeuze kan in grote mate de studiekeuze beïnvloeden. Een brede basis zou wellicht beter zijn zodat jongeren langer de tijd hebben om uit te vinden wie ze zijn, wat ze kunnen en wat ze willen.”

Arnold vertelt ook over de profielkeuze en wat voor problemen er ontstaan als je niet het juiste profiel hebt gekozen: “Soms blijkt later dat een dan ontdekte vervolgopleiding of baan niet mogelijk is met het gekozen vakkenpakket en dat het dan maar ‘balen’ is want je kunt niet alles hebben.”

Arnold noemt ook een oplossing voor dit probleem: “Een mogelijke oplossing zou kunnen liggen in het makkelijker maken om alsnog een overstap naar een ander profielpakket te maken of in het kunnen kiezen van een extra vak uit een ander profielpakket. Maar vaak laten onderwijsinstellingen weten dat zoiets rooster problemen geeft.”

Een oplossing voor het vroeg maken van een studiekeuze

Een oplossing volgens Loth is een tussenjaar na de middelbare school: “In de praktijk zien wij dat een ‘pas op de plaats’ en vertraging in dit proces in de vorm van een tussenjaar heel effectief kan zijn. Tijdens een tussenjaar kun je je horizon verbreden, jezelf ontwikkelen en ontdekken wat echt bij je past.”

Arnold zegt: “Aandacht en tijd besteden aan je persoonlijkheid en je persoonlijke voorkeuren zal heel goed kunnen helpen om juiste studiekeuzes te bepalen.” Het voortijdig stoppen van een studie komt vaak voor. Arnold denkt deels wel dat het voortijdig stoppen van een studie een verband heeft met het maken van een studiekeuze op jonge leeftijd. Toch spelen er ook andere factoren mee. Arnold vertelt dat niet alle onderdelen van een opleiding leuk zijn: “Het hoort er alleen wel bij. Volhouden dus!

Tegelijkertijd vind ik het belangrijk dat jongeren/studenten en hun ouders een beetje weg blijven bij het idee dat stoppen of switchen van opleiding zonde is geweest. Het is óók een leerperiode geweest.” Een tekst van een coachingskalender wordt door Arnold aangehaald: “Soms ben je succesvol, de andere keer leer je. Dat past hierbij mooi.”

Jouw tussenjaar goed invullen?

Er zijn tal van mogelijkheden om je tussenjaar goed in te vullen. Een leuke bijbaan, een toffe taalreis maken, vrijwilligerswerk doen in het buitenland of in Nederland een uitdagend studiekeuzeprogramma volgen.

Hier vind je daarom een overzicht van interessante tussenjaar mogelijkheden in binnen- en buitenland zodat je je tussenjaar goed kan invullen:

BEKIJK DE MOGELIJKHEDEN

Verhoging leeftijd van studiekeuze in Nederland

“Voor sommige jongeren is het al heel duidelijk wat zij willen gaan studeren”, merkt Loth op, “Voor hen is het dan ook niet nodig om de leeftijd waarop de studie gekozen moet worden te verhogen.” Loth ziet toch ook dagelijks jongeren voor wie de keuze te vroeg kwam: “Zij kozen daarom voor een tussenjaar (of stoppen tussentijds met de studie) om meer tijd uit te trekken voor de studiekeuze.

Wij zien dat deze jongeren daarna met meer overtuiging een studie kiezen die echt bij hen past, doordat er meer research is gedaan.” De Algemene Onderwijsbond vind dat de studiekeuze nu te vroeg moet worden gemaakt in Nederland: “We hebben ons stelsel nu erg ‘verkokerd’ ingericht waardoor het voor veel leerlingen moeilijk is om over te stappen naar een andere richting. Dat vinden we onwenselijk.”

Ook denkt de Algemene Onderwijsbond zo over de profielkeuze. Deze wordt volgens de AOb te vroeg gemaakt. Arnold vindt dat niet zozeer de leeftijd om een studiekeuze te maken omhoog moet als wel minder keuzes aanbieden. Hij maakt hierbij een vergelijking: “Als je de lekkerste taart mag kiezen bij de banketbakker dan is het makkelijker kiezen uit acht verschillende taarten dan wanneer er twintig verschillende taarten in de vitrine liggen.”

Vind jij net zoals de Algemene Onderwijsbond dat de leeftijd waarop een studiekeuze gemaakt wordt moet worden verhoogd? Laat hieronder een reactie achter!